Vrijspreker: Vandaag wilt U het hebben over veel voorkomende drogredeneringen rond oorzaken en gevolgen

Opperdienaar: Een veel voorkomende denkfout is die van verkeerde oorzaak gevolg bepaling (we gaan er impliciet van uit dat alles oorzaken heeft en er geen wonderen -dingen zonder oorzaken- gebeuren)

Schoolvoorbeeld: "Het eten van ijs veroorzaakt verdrinking." Hierbij wordt bij een correlatie tussen de toename van ijsconsumptie en toename van verdrinking onterecht een oorzaak gevolg verband gelegd. De werkelijke reden is dat er op warme dagen zowel meer ijs gegeten als gezwommen wordt.

Ondanks dat veel mensen desgevraagd wel weten dat correlatie geen causaal verband inhoudt, maken ze de fout in de praktijk toch bijna dagelijks. Bekende voorbeelden zijn:

• Getrouwde mensen leven langer, dus je kunt maar beter trouwen
• Mensen die meer seks hebben zien er jonger uit, dus als je meer seks hebt, ga je er jonger uitzien
• Armoede komt nauwelijks voor bij mensen die een middelbare school afmaken, 1 jaar bij hun eerste baan blijven en niet scheiden, dus als je dat allemaal doet is de kans dat je in armoede vervalt klein.
• De ondergang van beschavingen gaat gepaard met hoge rentes, dus je kunt het best maar rente verbieden
• Mensen die roken hebben ook vaak longkanker, dus je kunt maar beter niet roken

Als je dit lijstje omschrijft naar een omgekeerde oorzaak gevolg relatie, die echter ook consistent met de waarneming van een correlatie is, krijg je:

• Mensen die langer leven en dus gezonder zijn, vinden gemakkelijker een huwelijkspartner, dus als je graag een huwelijkspartner wilt, kun je maar beter een lang leven hebben
• Mensen die er jonger uitzien, vinden gemakkelijker een sexuele partner, dus als je sex wilt, kun je er maar beter jong uitzien
• Rijke en talentvolle mensen lukt het eenvoudiger om hun school af te maken, 1 jaar bij hun eerste baan te blijven en niet te scheiden, dus als je graag een diploma, baan en huwelijk wilt, kun je maar beter talentvol en rijk zijn
• De ondergang van beschavingen leidt tot hoge rentes, dus als je geen hoge rente wilt, kun je ondergang van de beschaving maar beter vermijden.
• Mensen die vatbaar zijn voor longkanker, hebben meer behoefte aan sigaretten

Ook is het mogelijk dat de oorzaak gevolg relatie niet van het eerste naar het tweede item loopt EN niet van het tweede naar het eerste item. Er kan een andere onderliggende faktor zijn die beiden veroorzaakt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij ijsconsumptie en verdrinking. Het warme weer is er de oorzaak van dat er EN meer ijs gegeten wordt EN meer gezwommen wordt.

De enige manier om uit een correlatie tussen A en B een oorzaak gevolg relatie af te leiden is door een experiment te doen waarbij een random selectie aan A wordt blootgesteld en een andere random selectie niet aan A wordt blootgesteld en te kijken naar het optreden van B. Je kunt vaak zien dat een oorzaak gevolg trekking onzin is, als een dergelijk experiment onethisch zou zijn. Bijvoorbeeld de stelling: "Pesten van kinderen op school leidt later tot gezondheidsklachten bij het gepeste kind." Het is heel onwaarschijnlijk dat de onderzoekers een groep kinderen selecteerden en die moedwillig aan pesten blootstelden terwijl ze dat met een andere groep niet deden om later de verschillen te vergelijken. Het enige dat in een dergelijk geval gezegd kan worden is dat pesten op school en latere gezondheidspoblemen gecorreleerd zijn, maar het pesten kan komen door een reeds slechte gezondheid, en beiden kunnen veroorzaakt worden door slechte genen of een disfunctioneel gezin.

De verleiding is altijd groot om te denken dat je iets wat oncontroleerbaar lijkt via een correlatie kunt beïinvloeden door iets wat controleerbaar lijkt (als ik mijn paraplu mee neem, gaat het nooit regenen). Waarheid is echter niet de stelling waar je je het fijnst bij voelt.

Comments: