Vrijspreker: U kwam in het book "De verwarring" (The confusion) van Neal Stephenson een interessant concept tegen.

Opperdienaar: Allereerst wil ik het begin van het plot geven. Als verwarde man is een boek over verwarring al erg genoeg. Een aantal galeislaven bedenkt een plan om hun vrijheid terug te krijgen door een Spaans galjoen met zilver te kapen. Ze betrekken hun eigenaar, de Pasha van Algiers en een investeerder in het plan. Ze nemen het Spaans galjoen inderdaad in en ontdekken dat het vol met goud zit in plaats van zilver. Op de vlucht voor de Spanjaarden worden ze achtervolgd door hun investeerder. Ze moeten dan hard roeien om hun achtervolgers voor te blijven. Dit doen ze door elkaar afwisselend met de zweep te slaan tijdens het roeien. Het ene moment slaat de eigenaar zijn slaven, dan een slaaf zijn eigenaar.

Vrijspreker: Je vraagt je af of elkaar zweepslagen geven nu de manier is om sneller te roeien.

Opperdienaar: Symbolisch was het wel mooi. Eerst slaat de heerser zijn slaven en daarna op weg naar vrijheid rossen ze elkaar om beurten af. Het doet aan democratie denken. Een tocht naar vrijheid, maar nog steeds gevangen in het idee dat je toch door iemand afgerost moet worden, omdat het anders chaos wordt. Al zij het dat de afrosser nu bij meerderheid gekozen wordt door degenen die afgerost worden. Slaven zoeken ook na bevrijding naar een andere heerser. Ze voelen zich ongemakkelijk bij het idee van vrijheid.

Vrijspreker: Was er nog iets anders interessants in het boek?

Opperdienaar: Het idee van 'Repressive desublimation' van Marcuse wordt genoemd. Dat gaat over een manier van oppositie voeren die in werkelijkheid juist de status quo in stand houdt. Hoewel Marcuse flirt met Marx en de Frankfurter Schule, kun je vaak toch wel iets met deze ideeën nadat je ze bijvoorbeeld 180 graden omdraait. Hij beweert dat in een kapitalistische maatschappij kunst vervlakt. Hiermee verdwijnt de kracht die anders maatschappelijke verandering mogelijk zou maken. Het lijkt me dat de overheid met kunstsubsidies de kunstenaars onschadelijk maakt. Ook Hollywood wordt gesubsidieerd.

Maar repressive desublimation doet mij ook denken aan deze uitspraken van Lenin:

Wie de kinderen en de oppositie controleert, verliest niet snel de macht. In die situatie schiet de oppositie zichzelf de hele tijd in de voet om de status quo in stand te houden. Het lijkt er op of in Nederland de politieke libertarische oppositie zich ook aan 'repressive desublimation' vergrijpt.

Vrijspreker: Maar hoe werkt dat dan precies en is het bewust of onbewust?

Opperdienaar: Ik ben er nog niet helemaal uit hoe het werkt, maar weet wel zeker dat het onbewust is. Waarschijnlijk is de angst voor de werkelijke onderdrukker zo groot, dat de frustratie wordt afgereageerd op een offerlam aangereikt door diezelfde onderdrukker (aanvankelijk multinationals en banken). In de categorie offerlam, wijzen verschillende lammeren weer naar elkaar. Wie zich het meest als slachtoffer kan presenteren ontspringt de dans. Dit resulteert ook in schizofrene situaties als deze. De jood werd door de nazi's tegelijkertijd als inferieur en superieur neergezet. Een vorm van doublethink.

Tegelijkertijd werd de jood als een straatcrimineel neergezet in Der Jude als Verbrecher compleet met overtuigende statistieken over alle aspecten van zijn misdaden.

Ook de Schrodinger migrant valt hier denk ik onder. 

De heerser creëert een bliksemafleider, maar de onderdaan mag kiezen welk offerlam er aan gaat. De geloofwaardigheid wordt vergroot door de jood zowel als inferieur als superieur neer te zetten. Je zou zeggen dat het ongeloofwaardiger wordt door de contradictie. Dat is echter niet zo. Het vangt zowel mensen die joden als inferieur zien als mensen die ze als superieur zien, en/en. Twee groepen zijn meer mensen dan 1 groep. Mensen horen verder alleen wat ze willen horen, dus de contradictie valt ze niet op. Het vangt zowel mensen die iets te verliezen hebben (oh jee, de inferieur teert op mijn geld via een uitkering) als de mensen die niets te verliezen hebben (oh jee, de superieur komt me overmeesteren en heeft mijn baan)

De onderdaan pikt gewoon superieur of inferieur afhankelijk van de situatie. Bungelt hij onderaan de samenleving, dan is de immigrant superieur, zit hij bovenaan de samenleving dan is de immigrant inferieur.

De naweeën

Mijn vader verbaasde zich er altijd over dat zowel Duitsland als Japan, zulke sterke economieën hadden na WOII. Dat waren juist de landen die de oorlog verloren hadden. Hij wijtte het aan het Marshall plan. Een plan van de Amerikaanse overheid om geld van Amerikaanse belastingbetalers via de wederopbouw van Europa in de zakken van Amerikaanse ondernemers te stoppen. Het verhaal naar de burger was, dat je geen herstelbetalingen moest opleggen zoals aan Duitsland na WOI, wat gezien werd als de oorzaak van WOII. In plaats daarvan moest je hulp bieden.

Maar als je er over nadenkt, is het eigenlijk logisch dat de verliezers van een oorlog het uiteindelijk beter doen dan de winnaars. Tenminste nadat bezetting is beëindigd en er geen herstelbetalingen worden geëist. Winnaars van een oorlog krijgen namelijk een sterker overheidsapparaat. Hun overheid wordt met lof en eer overgoten na de overwinning, diens macht groeit onmiddellijk aangezien daar nu draagvlak voor is. De overheid kan meer lenen dankzij het gewonnen krediet, dit resulteert in meer armoede voor de samenleving. De verliezers aan de andere kant, verliezen een gedeelte van de meest goedgelovige etatisten en dus wordt hun overheid minder geloofwaardig en blijft meer vrijheid en welvaart over voor de samenleving.

Ik denk dat de welvaart van Duitsland en Japan na de WOII op geen andere manier te begrijpen is.

Comments: